Zespół Regionalny Mystkowianie przy współpracy z Stowarzyszeniem Mystkowianie realizuje wyjątkowy projekt „Mistrz tradycji – nauka archaicznych tańców lachowskich.
Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Celem projektu jest przekaz unikatowej wiedzy i umiejętności z zakresu tańca ludowego ze wschodniej części regionu Lachów Sądeckich. Dodatkowo, zadanie zakłada kontynuację lachowskich tradycji tanecznych i podtrzymanie międzypokoleniowego przekazu, poprzez naukę archaicznych tańców z okolic Mystkowa i przywrócenie praktyce wykonawczej starych tańców lachowskich. Projekt zakłada przeprowadzenie cyklu warsztatów tanecznych z mistrzem tradycji – Patrykiem Rutkowskim oraz popularyzację lachowskiego folkloru tanecznego.
Mystków leżący w obrębie gminy Kamionka Wielka, umiejscowiony jest na podwójnym pograniczu, stanowiąc obszar buforowy między grupami krakowskimi (od północy) oraz grupami góralskimi (od południa) (Reinfuss 1939), a także między grupą etnograficzną Lachów Sądeckich (od zachodu) i Pogórzan (od wschodu). Pomimo nachodzących na siebie wielokulturowych cech, mieszkańcy wsi zaliczani są do grup lachowskich. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na unikatowość lokalnej tradycji było bezpośrednie sąsiedztwo grup rusińskich górali karpackich (Łemków), a także powstała w 1876 roku kolej relacji Tarnów-Leluchów, która za sprawą wybudowanej stacji w Kamionce Wielkiej, przyczyniła się umocnienia wymiany kulturowej z miastem. Obecnie jest tylko jedna osoba, która w dogłębny sposób zbadała oraz udokumentowała tą część kultury tradycyjnej (również tanecznego) Lachów Sądeckich, uwzględniając przede wszystkich jego unikatowy charakter w oparciu o przekaz najstarszych mieszkańców miejscowości.
Tańce, które poznajemy w okresie trwania projektu: polka, walc, chodzony, mazurka, polka w lewo, polki z przyśpiewkami, tramelpolka, polka sumionka, hola walc, sztajerek,
wściekła polka, walc szybki, niskowianka, polka mystkowianka, walc starodawny, polka z nogi, polka gwóźdź, polka majderka, polka „Żyd”
Patryk Rutkowski (Mistrz Tradycji)
Patryk Rutkowski to etnolog, badacz kultury ludowej, choreograf oraz pedagog. Zainteresowanie do folkloru wyniósł z rodzinnego domu. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (geografia oraz etnologia i antropologia kulturowa) oraz Dwuletniego Studium Tańca – specjalizacja Taniec Ludowy organizowanego przez Nowohuckie Centrum Kultury. Wykładowca Kursu dla Instruktorów Tańca Ludowego. Właściciel firmy SzafaEtnografa zajmującej się badaniami etnograficznymi, rekonstrukcją oraz szyciem strojów ludowych i odzieży stylizowanej polskim
folklorem. Ekspert Polskiej Sekcji CIOFF. Jego związek z tańcem i tradycyjną kulturą ludową rozpoczął się w Regionalnym Zespole Pieśni i Tańca „Lachy” oraz jako wolontariusz i pilot przy
Międzynarodowym Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych „Święto Dzieci Gór” w Nowym Sączu. Przygodę z folklorem kontynuował w najstarszym studenckim folklorystycznym zespole w Polsce – Zespole Pieśni i Tańca im. Wiesława Białowąsa „Krakus” początkowo jako tancerzsolista, a następnie choreograf ZPiT „Mały Krakus”. Kontynuując związek z kulturą ludową nieustannie specjalizuje się w regionie Lachów Sądeckich, czego dowodem jest funkcja jurora przeglądów folklorystycznych (m.in. Wodzisławskie Spotkania z Folklorem) oraz konsultanta zespołów ludowych w kraju i za granicą (m.in. PAFDC z Nowego Jorku, Wiosna w Szamotułach w Strasburgu, ZPiT Krakus, ZPiT Mały Krakus,
Tanew z Biłgoraja, Tanew z Błoni, Krakowiaczek z Alwerni, Dębickie Towarzystwo Muzyczno – Śpiewacze). Od 2009 roku choreograf Zespołu Regionalnego Mali Mystkowianie, a od 2014 roku Zespołu Regionalnego Mystkowianie. Podczas dotychczasowej pracy w Mystkowie ma na swoim koncie m.in.: Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Władysława Orkana, Srebrne Żywieckie Serce, Nagrodę oraz tytuł Laureata Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych, Brązową Ciupagę Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, cztery wyróżnienia regulaminowe Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu, Grand Prix Ogólnopolskiego Konkursu Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie, Nagrodę Główną Przeglądu Folkloru Sądecczyzny, Grand Prix Międzywojewódzkiego Przeglądu Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego „Taneczny Krąg”, gospodarz Międzynarodowego Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych „Święto Dzieci Gór”, I miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Folklorystycznej Twórczości Dziecięcej „Dziecko w Folklorze” w Baranowie Sandomierskim, trzy
wyróżnienia na Karpackim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych, I miejsca na Ogólnopolskim Przeglądzie Dziecięcych i Młodzieżowych Zespołów Folklorystycznych „Pasiaczek” oraz wiele innych nagród w Polsce i za granicą (m.in. w Dąbrowie Górniczej, Gorzowie Wielkopolskim, Baranowie Sandomierskim oraz w Niemczech, Rumunii, Bułgarii, Litwie i Węgrzech).
Warto zaznaczyć, że ostatnie 4 lata pracy zawodowej poświęcił na odtworzeniu mystkowskiego folkloru. Na podstawie wywiadów z najstarszymi mieszkańcami wsi oraz starych fotografii udało się w całości zrekonstruować zapomniane (wręcz unikatowe) tańce, zabawy, śpiewy oraz stroje. Dodatkowo w ciągu swojej działalności dokonał rekonstrukcji tańców z okolic Alwerni wraz ze strojem ludowym, odtworzył strój ludowy z okolic Biskupic oraz Dobczyc. W ubiegłym roku otrzymał również Nagrodę Starosty Nowosądeckiego, Medal Województwa Małopolskiego Polonia Minor oraz odznakę Zasłużony dla Kultury Polski oraz Srebrne Jabłko Sądeckie.
Zainteresowania badawcze: kultura ludowa Lachów Sądeckich z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego oraz ubiory ludowe.
Opis dotychczasowej działalności:
• Rekonstrukcja folkloru Lachów Sądeckich z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego
• Rekonstrukcja unikatowych, reliktowych elementów stroju ludowego: hołośnie (wełniane spodnie samodziałowe), kurpiele (kierpce), katanka adamaszkowa, katanka „w płomienie” żupan, czepiec tiulowy, spódnice muślinowe, wstążki żakardowe, bluzki, gorsety, kamizelki mystkowskie
• Odtworzenie tańców, utworów, gier oraz zabaw z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego. Do najcenniejszych odkryć należy zaliczyć: tańce (polkę z liściem, hola walc, polka w lewo, mazurka mystkowska, polka sumionka, archaiczna forma walca starodawnego), melodie (polka mystkowianka i polka „Hej poza las…”, pastorałki i kolędy z okolic Mystkowa (nagranie CD) oraz gry i zabawy (Królewna, Szewczyk, Wąż)
• Realizacja filmu „Na Mystkowie grajo…” przedstawiającego kamienie milowe w życiu człowieka na mystkowskiej wsi
• Przeprowadzenie badań terenowych oraz zebranie starych fotografii w Mystkowie i okolicach
Obecnie student Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Śląskiego. Warto zaznaczyć, że wywodzi się z Sądecczyzny, a rodzina pochodzi właśnie z Mystkowa (Mistrz Tradycji wywodzi się z tej samej wspólnoty i kultury lokalnej).