Zespół Regionalny Mystkowianie przy współpracy ze Stowarzyszeniem Mystkowianie realizuje wyjątkowy projekt „Mistrz tradycji – nauka tradycyjnych tańców ze wschodniej części regionu Lachów Sądeckich.”
Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Celem projektu jest przekaz unikatowej wiedzy i umiejętności z zakresu tańca ludowego ze wschodniej części regionu Lachów Sądeckich. Dodatkowo, zadanie zakłada kontynuację lachowskich tradycji tanecznych i podtrzymanie międzypokoleniowego przekazu, poprzez naukę archaicznych tańców lachowskich i przywrócenie praktyce wykonawczej tańców z tej części Małopolski.
Projekt zakłada przeprowadzenie cyklu warsztatów tanecznych z mistrzem tradycji – Patrykiem Rutkowskim oraz popularyzację lachowskiego folkloru tanecznego. Warsztaty koncentrować się będą wokół tańców spisanych przez Lidię Michalikową oraz utworów odnalezionych podczas przeprowadzonych badań terenowych. Sposób nauki będzie polegał na bezpośrednim przekazie Mistrz-uczeń. Projekt adresowany jest do osób indywidualnych, młodzieży i dorosłych. W warsztatach mogą wziąć udział osoby, które tańczą oraz te, które przygodę z tańcem chcą rozpocząć. Zajęcia będą filmowane, a materiały publikowane na bieżąco na stronie www i w social mediach.
Mystków leżący w obrębie gminy Kamionka Wielka, umiejscowiony jest na podwójnym pograniczu, stanowiąc obszar buforowy między grupami krakowskimi (od północy) oraz grupami góralskimi (od południa) (Reinfuss 1939), a także między grupą etnograficzną Lachów Sądeckich (od zachodu) i Pogórzan (od wschodu). Pomimo nachodzących na siebie wielokulturowych cech, mieszkańcy wsi zaliczani są do grup lachowskich. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na unikatowość lokalnej tradycji było bezpośrednie sąsiedztwo grup rusińskich górali karpackich (Łemków), a także powstała w 1876 roku kolej relacji Tarnów-Leluchów, która za sprawą wybudowanej stacji w Kamionce Wielkiej, przyczyniła się umocnienia wymiany kulturowej z miastem. Obecnie jest tylko jedna osoba, która w dogłębny sposób zbadała oraz udokumentowała tą część kultury tradycyjnej (również tanecznego) Lachów Sądeckich, uwzględniając przede wszystkich jego unikatowy charakter w oparciu o przekaz najstarszych mieszkańców miejscowości.
Patryk Rutkowski (Mistrz Tradycji)
Patryk Rutkowski to etnolog, badacz kultury ludowej, choreograf oraz pedagog. Zainteresowanie do folkloru wyniósł z rodzinnego domu. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (geografia oraz etnologia i antropologia kulturowa) oraz Dwuletniego Studium Tańca – specjalizacja Taniec Ludowy organizowanego przez Nowohuckie Centrum Kultury. Wykładowca Kursu dla Instruktorów Tańca Ludowego. Właściciel firmy SzafaEtnografa zajmującej się badaniami etnograficznymi, rekonstrukcją oraz szyciem strojów ludowych i odzieży stylizowanej polskim folklorem. Jego związek z tańcem i tradycyjną kulturą ludową rozpoczął się w Regionalnym Zespole Pieśni i Tańca „Lachy” oraz jako wolontariusz i pilot przy Międzynarodowym Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych „Święto Dzieci Gór” w Nowym Sączu. Przygodę z folklorem kontynuował w najstarszym studenckim folklorystycznym zespole w Polsce – Zespole Pieśni i Tańca im. Wiesława Białowąsa „Krakus” początkowo jako tancerz solista, a następnie choreograf ZPiT „Mały Krakus”. Kontynuując związek z kulturą ludową nieustannie specjalizuje się w regionie Lachów Sądeckich, czego dowodem jest funkcja jurora przeglądów folklorystycznych (m.in. Wodzisławskie Spotkania z Folklorem) oraz konsultanta zespołów ludowych w kraju i za granicą (m.in. PAFDC z Nowego Jorku, Wiosna w Szamotułach w Strasburgu, ZPiT Krakus, ZPiT Mały Krakus, Tanew z Biłgoraja, Tanew z Błoni, Krakowiaczek z Alwerni, Dębickie Towarzystwo Muzyczno – Śpiewacze).
Od 2009 roku choreograf Zespołu Regionalnego Mali Mystkowianie, a od 2014 roku Zespołu Regionalnego Mystkowianie. Podczas dotychczasowej pracy w Mystkowie ma na swoim koncie m.in.: Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Władysława Orkana, Srebrne Żywieckie Serce, Nagrodę oraz tytuł Laureata Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych, Brązową Ciupagę Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, cztery wyróżnienia regulaminowe Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu, Grand Prix Ogólnopolskiego Konkursu Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie, Nagrodę Główną Przeglądu Folkloru Sądecczyzny, Grand Prix Międzywojewódzkiego Przeglądu Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego „Taneczny Krąg”, gospodarz Międzynarodowego Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych „Święto Dzieci Gór”, I miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Folklorystycznej Twórczości Dziecięcej „Dziecko w Folklorze” w Baranowie Sandomierskim, trzy wyróżnienia na Karpackim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych, I miejsca na Ogólnopolskim Przeglądzie Dziecięcych i Młodzieżowych Zespołów Folklorystycznych „Pasiaczek” oraz wiele innych nagród w Polsce i za granicą (m.in. w Dąbrowie Górniczej, Gorzowie Wielkopolskim, Baranowie Sandomierskim oraz w Niemczech, Rumunii, Bułgarii, Litwie i Węgrzech). Warto zaznaczyć, że ostatnie 6 lat pracy zawodowej poświęcił na odtworzeniu folkloru ze wschodniej części regionu Lachów Sądeckich. Na podstawie wywiadów z najstarszymi mieszkańcami wsi oraz starych fotografii udało się w całości zrekonstruować zapomniane (wręcz unikatowe) tańce, zabawy, śpiewy oraz stroje. Dodatkowo w ciągu swojej działalności dokonał rekonstrukcji tańców z okolic Alwerni wraz ze strojem ludowym, odtworzył strój ludowy z okolic Biskupic oraz Dobczyc. Otrzymał również Nagrodę Starosty Nowosądeckiego, Medal Województwa Małopolskiego Polonia Minor, odznakę Zasłużony dla Kultury Polski, Małopolską Nagrodę im. Romana Reinffusa oraz Srebrne Jabłko Sądeckie. Zainteresowania badawcze: kultura ludowa Lachów Sądeckich z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego oraz ubiory ludowe.
Opis dotychczasowej działalności:
• Rekonstrukcja folkloru Lachów Sądeckich z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego
• Rekonstrukcja unikatowych, reliktowych elementów stroju ludowego: hołośnie (wełniane spodnie samodziałowe), kurpiele (kierpce), katanka adamaszkowa, katanka „w płomienie” żupan, czepiec tiulowy, spódnice muślinowe, wstążki żakardowe, bluzki, gorsety, kamizelki mystkowskie
• Odtworzenie tańców, utworów, gier oraz zabaw z pogranicza lachowsko – pogórzańskiego. Do najcenniejszych odkryć należy zaliczyć: tańce(polkę z liściem, hola walc, polka w lewo, mazurka mystkowska, polka sumionka, archaiczna forma walca starodawnego), melodie (polka mystkowianka i polka „Hej poza las…”, pastorałki i kolędy z okolic Mystkowa (nagranie CD) oraz gry i zabawy (Królewna, Szewczyk, Wąż)
• Realizacja filmu „Na Mystkowie grajo…” przedstawiającego kamienie milowe w życiu człowieka na mystkowskiej wsi
• Przeprowadzenie badań terenowych oraz zebranie starych fotografii w Mystkowie i okolicach. Obecnie student Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Śląskiego. Warto zaznaczyć, że wywodzi się z Sądecczyzny, a rodzina pochodzi właśnie z Mystkowa (wschodnia część regionu Lachów Sądeckich).
• Rekonstrukcja folkloru Krakowiaków Zachodnich z południowej części regionu w tym: odtworzenie stroju ludowego na podstawie własnych badań etnograficznych: gmina Biskupice oraz tańców: Zagrodnika, Pepika, Szewca
• Opracowanie i koncepcja stroju regionalnego dla Dobczyc
• Opracowanie i rekonstrukcja folkloru tanecznego oraz ubiorów Mieszczan Myślenickich – prowadzenie szczegółowej kwerendy w Muzeum Etnograficznym w Krakowie oraz badań etnograficznych
• Koncepcja oraz rekonstrukcja stroju pogranicza krakowsko-góralskiego: Lachy od Myślenic. Opracowanie koncepcji stroju regionalnego, wraz z odtworzeniem folkloru muzyczno-tanecznego
• Opracowanie wraz ze szczegółowymi badaniami stroju Lachów Sądeckich w północnej części regionu
• Szczegółowe badania dot. muzyki, tańca, śpiewu oraz ubioru w gminie Kamionka Wielka; w tym wyodrębnienie różnic etniczno-kulturowych wsi: Mystków, Kamionka Wielka, Mszalnica.
• Rekonstrukcja tańców, muzyki i obrzędu weselnego Krakowiaków Zachodnich: subregion Alwerni i Grojca
• Współtwórca Lachowskich Zapustów oraz I Przeglądu Tradycyjnego Śpiewu Lachów Sądeckich „Ciocyne Śpiywonie” im. Władysławy Janus
• Autor trzech książek:
Rutkowski P., 2018: Ze skarbnicy kultury przygranicznej. Korzenna – wybrane zagadnienia kultury ludowej na pograniczu lachowsko-pogórzańskim, Raslavice.
Rutkowski P., 2022: Tradycje, Pieśni i Tańce Ziemi Dobczyckiej. Chrastek. Dobczyce.
Rutkowski P., 2021: Pogranicze Lachowsko-pogórzańskie Mystków. Kraków
• Autor licznych artykułów naukowych:
Rutkowski P., 2020: Zatarte tradycje – współczesny strój w północnej i wschodniej części regionu Lachów Sądeckich, [w]: red. A. W. Brzezińska, Atlas Polskich Strojów Ludowych. (Re)konstruowane stroje ludowe jako znak manifestowania tożsamości lokalnej, s. 319–333.
Rutkowski P., (2021): Cerowanie tradycji. Stroje Lachów Sądeckich jako wyraz tożsamości i przynależności regionalnej. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 21(1), 1-14.
Rutkowski P., (2022) Zwyczaje oraz pieśni wegetacyjno-agrarne na Sądecczyźnie, Zakopane.
• Pomysłodawca i autor sesji zdjęciowej w Skansenie Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku: aranżacja i koordynacja
• Konsultacja etnograficzna dla programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Skarby regionów”
• Konsultacja merytoryczna i etnograficzna dla programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Rękodzielnicy na Sądeczyźnie”
• Obecnie pracuje nad analizą materiału archiwalnego, uzupełnionego wywiadami terenowymi oraz wyznaczeniem co najmniej 5 subregionów w obrębie grupy identyfikowanej jako Lachy Sądeckie. Podstawę kryterium stanowi strój – w rozumieniu najbardziej odświętnego ubrania chłopskiego. Wskazanie i zakreślenie owych obszarów ma stanowić zaprzeczenie zakorzenionego wśród przedstawicieli ruchu folklorystycznego przekonania o jednowariantowości ubioru lachowskiego, prezentowanego głównie na scenie.
• Jest głównym pomysłodawcą projektu „Lachy Sądekie w Łonlajnie”
• Osoba dziedzina aktywności zawodowej to działalność pedagogiczna, konsultacyjna, szkoleniowa i oceniająca. Współpracuje on intensywnie z ośrodkami kultury w terenie, stowarzyszeniami regionalnymi, zespołami, kołami gospodyń wiejskich. Prowadzi wykłady i warsztaty z zakresu kultury ludowej. Udziela wywiadów w audycjach radiowych i telewizyjnych na temat tradycji ludowych.
• Obecnie współpracuje przy tworzeniu „Słownika terminologicznego polskich strojów ludowych” – Atlas Polskich Strojów Ludowych
Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.